GARGAARA Company

Dulmar Guud iyo Asalka Shirkadda Gargaara ee Soomaaliya

Shirkadda Gargaara waa hal-abuurnimo muhiim ah oo ka jirta xagga horumarinta maaliyadeed ee Soomaaliya. Waxaa la aasaasay Abriil 2019, iyada oo ah hay’addii ugu horreysay ee ay Dowladda Federaalka Soomaaliya si rasmi ah u dhistay, ujeedadeeduna tahay in ay si toos ah u gaarsiiso maalgelinta Bankiga Adduunka iyo kuwa kale ee la shaqeeya hay’adaha maaliyadeed ee deegaanka. Shirkadda Gargaara waxaa si buuxda u leh Dowladda Federaalka Soomaaliya, gaar ahaan Wasaaradda Maaliyadda, waxaana ay ku shaqeysaa mabaadii’ ganacsi oo waafaqsan sharciga dalka. Tan iyo markii la aasaasay, Gargaara waxay uruurisay in ka badan 50 milyan oo doolar oo maalgelin ah, iyadoo qaybisay in ka badan 5 milyan oo doolar, iyada oo diiradda saaraysa bixinta adeegyada dhijitaalka ah, kala duwanaanshaha qaybaha, iyo soo jiidashada raasamaal gaar ah.

Shirkadda Gargaara waxaa si sharci ah looga diiwaan geliyay Wasaaradda Ganacsiga Soomaaliya, waxaana Bankiga Dhexe ee Soomaaliya uu siiyay ruqsad ah hay’ad horumarinta maaliyadeed oo heer sare ah. Tani waxay ka dhigeysaa mid ka mid ah hay’adaha ugu muhiimsan ee ka shaqeeya kobcinta dhaqaalaha dalka iyadoo taageereysa ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe (GYKD). Ganacsiyadan ayaa ah lafdhabarka dhaqaalaha Soomaaliya, waxaana Gargaara ay si gaar ah u beegsataa qaybaha wax soo saarka leh sida beeraha, xoolaha, kalluumeysiga, tamarta, waxbarashada, caafimaadka, warshadaha, iyo dalxiiska.

Habka shaqo ee Gargaara wuxuu ku salaysan yahay inay si hufan u gaarsiiso lacagaha hay’adaha maaliyadeed ee ka qayb qaata (HMKQ), kuwaas oo ay ka mid yihiin bankiyada ganacsiga iyo hay’adaha yaryar ee daynta bixiya. Hay’adahaas ayaa iyagana daymaha gaarsiiya GYKD. Qaabkan wuxuu u oggolaanayaa Gargaara inay gaarto tiro badan oo ganacsiyo ah oo ku kala baahsan dalka, iyada oo ka faa’iideysanaysa shabakadaha iyo khibradda hay’adaha deegaanka. Maamulka sare ee shirkadda waxaa ka mid ah shakhsiyaad khibrad ballaaran u leh bangiyada Islaamka, beeraha, iyo tiknoolojiyadda, oo ay ugu horreeyaan Suleiman A. Dualeh oo ah Madaxa Fulinta, kaasoo leh soddon sano oo khibrad ah dhinacyadaas.

Noocyada Daymaha, Shuruudaha, Dulsaarka, iyo Khidmadaha

Shirkadda Gargaara waxay bixisaa noocyo kala duwan oo daymo ah oo loogu talagalay inay daboolaan baahiyaha kala duwan ee ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe. Daymahan waxaa lagu kala saaraa cabbirka iyo ujeedada, waxaana loo qaybiyaa saddex qaybood oo waaweyn: daymaha yaryar, daymaha dhexe, iyo daymaha waaweyn, iyo sidoo kale maaliyadda isku-dhafka ah.

• Daymaha Yaryar (Micro Loans): Kuwaas waxaa loogu talagalay shakhsiyaadka ganacsatada ah iyo ganacsiyada qoysaska. Lacagta daymahan waxay u dhaxaysaa 500 ilaa 5,000 oo doolar (qiyaastii 1 milyan ilaa 9 milyan oo shilin Soomaali ah). Muddada dib u bixintu waa 6 ilaa 12 bilood, halka dulsaarku uu yahay 12-18% sannadkii.
• Daymaha Dhexe (Small Loans): Kuwaas waxaa loogu talagalay ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe ee la sharciyeeyay. Lacagta daymahan waxay u dhaxaysaa 5,001 ilaa 50,000 oo doolar (qiyaastii 9 milyan ilaa 90 milyan oo shilin Soomaali ah). Muddada dib u bixintu waa 12 ilaa 36 bilood, iyadoo dulsaarku uu yahay 10-15% sannadkii.
• Daymaha Waaweyn (Large Loans): Kuwaas waxaa loogu talagalay ganacsiyada waaweyn ee mudada dheer shaqaynayay, waxaana loo isticmaali karaa raasamaal shaqo ama maalgelin raasamaal (capex). Lacagta daymahan waxay u dhaxaysaa 50,001 ilaa 500,000 oo doolar (qiyaastii 90 milyan ilaa 900 milyan oo shilin Soomaali ah). Muddada dib u bixintu waa 24 ilaa 60 bilood, halka dulsaarku uu yahay 8-12% sannadkii.
• Maaliyadda Isku-dhafka ah (Parallel Financing): Habkan wuxuu isku daraa maalgelinta Gargaara iyo ilo kale oo dhinac saddexaad ah, si loo abuuro qaabab maaliyadeed oo ballaaran.

Dulsaarka saxda ah ee daymahan waxaa lagu gorgortamaa hay’adaha maaliyadeed ee ka qayb qaata (HMKQ), waxaana dulsaarka sannadlaha ah (APR) uu ku jiraa khidmadaha farsamaynta iyo kuwa khatarta. Dib u bixinta daymahan waxay badanaa tahay bil kasta ama saddexdii biloodba mar, iyadoo la waafajinayo socodka lacagta ee ganacsiga.

Qaab Dhismeedka Khidmadaha iyo Dammaanadaha

Marka laga soo tago dulsaarka, waxaa jira khidmado kale oo la xiriira daymaha Gargaara. Kuwaas waxaa ka mid ah:

• Khidmada Bilowga (Origination Fee): Tan waxay u dhigantaa 1-2% wadarta guud ee lacagta daynta.
• Khidmada Farsamaynta (Processing Fee): Daymaha yaryar waxaa laga qaadaa khidmad go’an oo u dhaxaysa 20-50 doolar, halka daymaha waaweyn laga qaado khidmad ku xiran cabbirka daynta.
• Khidmada Dib u Dhaca (Late Payment Fee): Haddii dib u dhac ku yimaado bixinta daynta, waxaa bil kasta laga qaadaa 2% inta harsan ee aan la bixin.

Dhinaca dammaanadaha (collateral), Gargaara waxay u baahan tahay dammaanado kala duwan si loo hubiyo daymaha. Dammaanadaha caadiga ah waxaa ka mid ah qalabka, guryaha, iyo dammaanadaha bangiga. Si kastaba ha ahaatee, iyada oo loo marayo hay’adaha maaliyadeed ee ka qayb qaata (HMKQ) ee ay Gargaara tababarto, waxaa sidoo kale la aqbalaa dammaanado aan caadi ahayn sida goosashada mustaqbalka ama alaabta kaydka ah. Tani waxay ka dhigaysa helitaanka daymaha mid u furan ganacsiyo badan oo aan haysan dammaanado dhaqameed.

Habka Codsiga Daymaha iyo Waayo-aragnimada App-ka Moobilka

Shirkadda Gargaara waxay u fududaysay ganacsatada yaryar iyo kuwa dhexe inay dalbadaan daymo iyada oo loo marayo habab kala duwan oo casri ah. Maadaama Gargaara ay tahay hay’ad horumarinta maaliyadeed oo wax ku iibisa hay’adaha kale (wholesale financier), codsiyada daymaha kama yimaadaan si toos ah macaamiisha dhamaadka ah, balse waxaa lagu soo mariyaa hay’adaha maaliyadeed ee ka qayb qaata (HMKQ) sida bankiyada iyo hay’adaha daymaha yaryar.

Hababka Codsiga

Macaamiisha waxay dalban karaan daymo iyaga oo isticmaalaya kanaalada soo socda:

• App-yada Moobilka ee Hay’adaha Maaliyadeed: Inta badan HMKQ-yadu waxay leeyihiin app-yo moobil oo u gaar ah oo u sahlaya macaamiisha inay dalbadaan daymo, la socdaan xaaladda codsigooda, iyo inay bixiyaan daymaha.
• Laamaha Hay’adaha Maaliyadeed: Macaamiisha waxay si toos ah u booqan karaan laamaha HMKQ-yada si ay u buuxiyaan foomamka codsiga oo ay u helaan caawimaad shaqsi ah.
• Degelka Gargaara (Website Loan Portal): Degelka Gargaara wuxuu bixiyaa xiriiro toos ah oo loogu talagalay macluumaadka iyo habka codsiga ee hay’adaha la shaqeeya, in kasta oo codsiga kama dambaysta ah uu maro HMKQ.
• Kiosks-ka Xarunta Gargaara iyo Goobaha HMKQ: Waxaa jira goobo gaar ah oo ku yaalla xarunta Gargaara ee KM4 ee Muqdisho iyo laamaha HMKQ ee gobollada oo lagu caawiyo dadka daymaha dalbanaya.

Aqoonsiga Macaamiisha (KYC) iyo Habka Shaandheynta

Hay’adaha maaliyadeed ee ka qayb qaata (HMKQ) ayaa fuliya shuruudaha "Ku Garashada Macmiilkaaga" (Know-Your-Customer - KYC) sida uu dhigayo Bankiga Dhexe ee Soomaaliya. Kuwaas waxaa ka mid ah:

• Xaqiijinta aqoonsiga (baasaboor, kaarka aqoonsiga qaranka).
• Caddeynta cinwaanka deganaanshaha.
• Diiwaangelinta ganacsiga (ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe).

Gargaara waxay si taxadar leh u qiimeysaa HMKQ-yada ka hor inta aan la siinin ruqsadda shaqo, iyada oo hubinaysa inay buuxiyaan shuruudaha adag ee xagga maamulka khatarta iyo hufnaanta. Habka qiimaynta daynta waxaa fuliya HMKQ-yada iyagoo isticmaalaya habab u gaar ah oo ay Gargaara ka caawisay hagaajintooda. Waxaa lagu salaynayaa socodka lacagta, taariikhda macaamilka, iyo xogta dhijitaalka ah sida diiwaanada lacagta moobilka. Daymaha waxaa lagu bixiyaa iyada oo loo maro wareejinta bangiga, lacagta moobilka, ama lacag caddaan ah, waxaana dib u celinta lagu maamulaa si toos ah iyada oo la adeegsanayo lacagta moobilka.

App-ka Moobilka iyo Waayo-aragnimada Isticmaalaha

In kasta oo Gargaara aysan lahayn app moobil oo toos ah oo ay macaamiisha si gaar ah uga codsan karaan, haddana waxay si weyn ugu tiirsan tahay app-yada moobilka ee ay leeyihiin hay’adaha maaliyadeed ee ka qayb qaata (HMKQ). App-yadan, oo leh magacyada HMKQ-yada, waxay u shaqeeyaan sidii goobo dhijitaal ah oo loogu talagalay dalbashada daymaha, la socodka xaaladda daymaha, iyo bixinta dib u celinta. Tani waxay u oggolaanaysaa in adeegga uu noqdo mid baahsan oo gaaro goobo kala duwan oo dalka ah.

Degelka Gargaara wuxuu sidoo kale ka shaqeeyaa sidii xarun macluumaad oo ay HMKQ-yadu ku codsan karaan ruqsadaha iyo inay ku soo gudbiyaan warbixinahooda. Guud ahaan, waayo-aragnimada isticmaalaha waxay si weyn ugu tiirsan tahay tayada iyo fudeydka app-yada HMKQ-yada, kuwaas oo Gargaara ay siiso taageero farsamo si loo horumariyo. Inkasta oo ay jiraan caqabado xagga aqoonta dhijitaalka ah ah oo ka jira meelaha miyiga ah, haddana habkan wuxuu muujinayaa dadaalka Gargaara ee ah inay adeegyada maaliyadeed ka dhigto kuwo la heli karo.

Xaaladda Sharciyeed, Ruqsadda iyo Booska Suuqa

Shirkadda Gargaara waxay ku shaqeysaa qaab sharciyeed oo adag iyo ruqsad ka timid Bankiga Dhexe ee Soomaaliya, taas oo ka dhigaysa mid la aamini karo oo hufan. Waxaa loo aqoonsan yahay inay tahay hay’ad horumarinta maaliyadeed (DFI) oo ka shaqeysa Soomaaliya, waxaana lagu maamulaa shuruucda iyo nidaamyada Bankiga Dhexe ee DFI-yada. Waxay si joogto ah u maraysaa hanti-dhowrka sannadlaha ah iyo kormeerka u hoggaansanaanta ee Bankiga Adduunka, taas oo xaqiijinaysa inay ku shaqeyso heerarka caalamiga ah ee hufnaanta iyo mas'uuliyadda.

Dhinaca ilaalinta macaamiisha, Gargaara waxay u hoggaansantaa mabaadii'da muhiimka ah. Waxay hubisaa in macluumaadka dulsaarka sannadlaha ah (APR) si cad loo shaaciyo si ay macaamiishu u fahmaan dhammaan kharashyada. Waxaa sidoo kale jira habab lagu xaliyo cabashooyinka, oo ay ku jiraan HMKQ-yada iyo xarun caawimo oo dhexe oo ay Gargaara maamusho. Gargaara waxay siisaa caawimaad farsamo si loo hubiyo in qiimaynta dammaanadaha ay noqoto mid caddaalad ah oo aan takoor lahayn, isla markaana ay dayn bixintu noqoto mid aan kala sooc lahayn.

Booska Suuqa iyo Tartamayaasha

Gargaara waxay boos gaar ah ka haysataa suuqa maaliyadeed ee Soomaaliya. Waxay tahay hay’adda kaliya ee heerka sare ah ee maalgelisa ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe (GYKD), taas oo soo jiidata raasamaal gaar ah iyo hay’adaha horumarinta maaliyadeed (DFI-yada) ee kale. In kasta oo ay si dadban ula tartanto bankiyada ganacsiga ee bixiya daymaha GYKD, haddana Gargaara waxay ku kala duwan tahay qaabkeeda wax-iibinta (wholesale model) iyo taageerada ay siiso HMKQ-yada si ay u horumariyaan awooddooda dayn bixinta.

Kobaca Gargaara waxaa lagu cabiraa maalgelinta ay hesho iyo iskaashiyada ay la samayso hay’adaha kala duwan. Sannadkii 2023, waxay heshay maalgelin dhan 19 milyan oo doolar oo ka timid KfW (Bankiga Horumarinta Jarmalka) si ay u kala duwanayso faylalkeeda. Waxay la shaqeysaa bankiyada ganacsiga ee waaweyn ee Soomaaliya sida Amal Bank, IBS Bank, Premier Bank, iyo Idman Bank, iyo sidoo kale laba hay’adood oo daymaha yaryar bixiya. Mustaqbalka, Gargaara waxay sahaminaysaa inay bilowdo barnaamijyo dayn bixin dhijitaal ah oo loogu talagalay dhalinyarada iyo bulshooyinka reer guuraaga ah, taas oo muujinaysa dadaalkeeda ku aaddan ballaarinta adeegyada maaliyadeed ee loo dhan yahay.

Talooyin Wax-ku-ool ah oo Loogu Talagalay Dadka Doonaya Daymaha

Haddii aad tahay ganacsade yar ama mid dhexe oo Soomaaliya ka shaqeeya oo aad ka fekerayso inaad dayn ka dalbato hay’adaha maaliyadeed ee la shaqeeya Gargaara, waxaa jira dhowr tallaabo oo muhiim ah iyo talooyin wax-ku-ool ah oo aad u baahan tahay inaad tixgeliso. Ujeeddadayadu waa inaan ku siino macluumaad iyo hagitaan kaa caawinaya inaad si wanaagsan u diyaargarowdo oo aad u kordhiso fursadahaaga helitaanka daynta aad u baahan tahay.

1. Fahanka Baahiyaha Ganacsigaaga: Kahor intaadan codsan dayn, si cad u qeex inta lacag ah ee aad u baahan tahay iyo sida aad ugu isticmaali doonto ganacsigaaga. Ma waxaad u baahan tahay raasamaal shaqo? Mise waxaad doonaysaa inaad iibsato qalab cusub? Inaad haysato qorshe ganacsi oo cad oo muujinaya sida dayntaasi ay u kordhin doonto dakhligaaga waxay muhiim u tahay HMKQ-yada.
2. Xulashada Hay’adda Maaliyadeed ee Saxda ah: Gargaara waxay la shaqeysaa bankiyo iyo hay’ado daymo yaryar bixiya oo kala duwan. Baar oo barbardhig adeegyada ay bixiyaan, dulsaarka, shuruudaha, iyo khidmadaha ay qaadaan. Qaarkood waxay ku fiican yihiin daymaha yaryar, halka kuwo kalena ay diiradda saaraan daymaha waaweyn. Dooro midka ugu habboon baahida ganacsigaaga iyo awooddaada dib u bixinta.
3. Diyaargarowga Shuruudaha Codsiga: Hubi inaad haysato dhammaan dukumiintiyada loo baahan yahay, sida caddeynta aqoonsiga (kaarka aqoonsiga qaranka ama baasaboorka), caddaynta cinwaanka, iyo haddii aad tahay ganacsi, diiwaangelinta ganacsiga. Sidoo kale, diyaari warbixinnada dhaqaale ee ganacsigaaga, sida socodka lacagta iyo taariikhda macaamilka. Xogta dhijitaalka ah, sida diiwaanada lacagta moobilka, waxay sidoo kale noqon kartaa mid waxtar leh.
4. Fahamka Dulsaarka, Khidmadaha iyo Shuruudaha: Si taxadar leh u akhri oo fahamo dulsaarka sannadlaha ah (APR), khidmadaha bilowga ah, khidmadaha farsamaynta, iyo ciqaabta dib u dhaca. Ha ka waaban inaad weydiiso su'aalo haddii aadan wax fahmin. Hubi inaad awood u leedahay inaad bixiso daynta waqtigeeda si aad uga fogaato khidmadaha dheeraadka ah.
5. Dammaanad (Collateral): Xusuusnow in Gargaara iyo HMKQ-yadu ay aqbalaan dammaanado kala duwan, oo ay ku jiraan kuwo aan dhaqameed ahayn sida goosashada mustaqbalka. Haddii aanad haysan hanti sida guri ama gaari, waxaad sahamin kartaa dammaanadaha kale ee laga yaabo inay ku habboon yihiin ganacsigaaga. Waa muhiim in dammaanaddaada la qiimeeyo si caddaalad ah.
6. Isticmaalka Farsamada Dijitaalka ah: Faa'iidayso app-yada moobilka ee ay bixiyaan HMKQ-yada. Waxay fududeeyaan habka codsiga, la socodka daynta, iyo bixinta. Haddii aad ku cusub tahay farsamada dhijitaalka ah, ka raadi caawimaad ama tababar HMKQ-yada ama xarumaha Gargaara.
7. Ka Faa'iidaysiga Taageerada Farsamo: Gargaara waxay siisaa taageero farsamo HMKQ-yada si ay u horumariyaan adeegyadooda. Tani waxay ka dhigan tahay in HMKQ-yadu ay inta badan bixiyaan hagitaan iyo macluumaad dheeraad ah. Ha ka waaban inaad ka faa'iidaysato khibraddooda.
8. Hubi Diiwaankaaga Dhaqaale: Ka hor intaadan codsan, isku day inaad hagaajiso diiwaanadaada dhaqaale. Diiwaanada lacagta moobilka oo wanaagsan ama xisaab bangi oo leh taariikh macaamil oo joogto ah waxay kordhin kartaa kalsoonida HMKQ-yada ay kugu qabaan.

Guud ahaan, Gargaara waxay door muhiim ah ka ciyaartaa kobcinta dhaqaalaha Soomaaliya iyadoo siisa fursado maalgelin oo muhiim ah GYKD-yada. Adiga oo si wanaagsan u diyaargarowda oo aad fahantaa habka, waxaad heli kartaa dayn kaa caawisa inaad horumariso ganacsigaaga oo aad ka qayb qaadato koboca guud ee dalka.