Halalmaal Micro-Finance Institution

Guudmar iyo Taariikhda Hay'adda Maaliyadda Yar Yar ee Halalmaal

Hay'adda Maaliyadda Yar Yar ee Halalmaal (HMFI) waa hay'ad muhiim ah oo kaalin weyn ka qaadata horumarinta dhaqaalaha Soomaaliya, gaar ahaan qaybta ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe (MSMEs). Waxay diiwaangashan tahay shirkad mas'uuliyaddeedu kooban tahay, iyada oo u hoggaansan sharciga Hay'adaha Maaliyadda ee Soomaaliya (2012). Hay'addani waxaa nidaamiya Bankiga Dhexe ee Soomaaliya (BDS), iyada oo haysata shati ku meel gaar ah oo la cusboonaysiiyay sanadkii 2023 si ay u daboolaan hay'adaha maaliyadda yar yar.

La aasaasay sanadkii 2019, HMFI waxaa iska leh ganacsato Soomaaliyeed iyo culumaa'uddiin ku xeel dheer Shareecada Islaamka. Milkiyaddeeda waxaa 60% gacanta ku haya aasaasayaashii, halka 40% ay leedahay sanduuq horumarineed oo Islaami ah. Qaabdhismeedkan milkiyadeed wuxuu caddaynayaa sida ay uga go'an tahay in ay bixiso adeegyo waafaqsan mabaadii'da Islaamka iyo in ay gacan ka geysato kobaca dhaqaalaha dalka.

Habka shaqo ee Halalmaal wuxuu ku saleysan yahay Shareecada Islaamka, gaar ahaan heshiisyada Musharakah (wadaagista faa'iidada iyo khasaaraha), Mudarabah (maalgashi ku salaysan faa'iido-wadaag) iyo Murabaha (iibinta alaab qiimo lagu daray). Waxay bartilmaameedsataa qaybaha ugu nugul bulshada ee aan heli karin adeegyada maaliyadeed ee caadiga ah, kuwaas oo ay ka mid yihiin: ganacsiyada yaryar (sida kuwa ganacsiga, beeraha, kalluumeysiga, iyo xoolaha), milkiilayaasha ganacsiyada yaryar ee aan haysan dammaanad dhaqameed, iyo ganacsiyada ay hoggaamiyaan haweenka iyo dhalinyarada. Hoggaanka sare ee HMFI waxaa ka mid ah Guddoomiye Mr. Xassan Cabdullaahi (Culimaa'uddiin Shareecada), Madaxweyne Ms. Fadumo Cali (khibrad 20 sano ah oo bangiyada Soomaaliya ah), iyo Agaasimaha Maaliyadda Mr. Abdirahman Yusuf (hore u ahaan jiray hanti-dhowre Bangiga Ganacsiga ee Soomaaliya). Sidoo kale, waxaa jira Gole Shareeco oo ka kooban saddex culumaa'uddiin ah oo hubiya waafaqsanaanta alaabaha ay bixiyaan Shareecada Islaamka.

Adeegyada Deymaha iyo Shuruudaha Halalmaal

Halalmaal Microfinance waxay bixisaa noocyo kala duwan oo deymo ah, kuwaas oo dhamaantood ku salaysan mabaadii'da Shareecada Islaamka. Deymahan waxaa loogu talagalay in lagu daboolo baahiyaha kala duwan ee ganacsiyada yaryar iyo shaqsiyaadka. Dhammaan deyntu waxay ku baxdaa Shilin Soomaali (SOS), iyada oo xaddideeda sare lagu cabbiray doollar (USD).

Noocyada Deymaha iyo Xaddidayaashooda:

• Deymaha Shaqsiga ah (Qard Hasan): Kuwaas oo ah deymo aan faa'iido lahayn, waxayna u dhexeeyaan 50 USD ilaa 500 USD. Waxaa jira khidmad adeeg oo ah 1.5% oo kaliya.
• Deymaha Ganacsiga (Murabaha & Musharakah): Kuwaas oo loogu talagalay kobcinta ganacsiyada, waxayna u dhexeeyaan 500 USD ilaa 5,000 USD. Waxaa lagu daraa faa'iido u dhiganta 5-10% sannadkii.
• Deymaha Beeraha (Istisna/Salam): Waxay gaarayaan 300 USD ilaa 4,000 USD, muddo celineeduna waa 6 ilaa 12 bilood. Faa'iidada lagu daro waa 6-9% sannadkii.
• Deymaha Xoolaha (Musharakah): Waxay u dhexeeyaan 100 USD ilaa 3,000 USD, muddo celineeduna waa 1 ilaa 12 bilood. Faa'iidada lagu daro waa 7-12% sannadkii.
• Deymaha Kalluumeysiga (Ijarah): Waxay gaarayaan 500 USD ilaa 5,000 USD, muddo celineeduna waa 6 ilaa 12 bilood. Faa'iidada lagu daro waa 8-11% sannadkii.
• Deymaha Iskaashatooyinka Kooxeed (Iska-Maal): Kuwaas oo loogu talagalay kooxaha wada shaqeeya, waxay u dhexeeyaan 1,000 USD ilaa 7,500 USD. Muddo celineeduna waa 3 ilaa 12 bilood, faa'iidada lagu daro waa 6-9% sannadkii.

Heerarka Faa'iidada iyo Celceliska Sannadlaha (APR): Faa'iidada ama saamiga faa'iidada lagu daro ee alaab kasta wuxuu u dhexeeyaa 0% (deymanka wanaagsan) ilaa 12% sannadkii, iyadoo ku xiran nooca deynta iyo muddada celinteeda.

Shuruudaha Celinta Deymaha: Muddooyinka celinta deynta way kala duwan yihiin, laga bilaabo 1 bil ilaa 3 sano. Waxaa jira ikhtiyaarro ah celin toddobaadle ah, laba-toddobaadle ah, ama biladle ah, taas oo ku xiran heshiiska macmiilka iyo nooca deynta.

Qaabdhismeedka Kharashyada:

• Kharashka furitaanka (Origination fee): Waa 1-2% oo ah wadarta deynta.
• Kharashka farsamaynta (Processing fee): Waa kharash go'an oo dhan 10 USD.
• Ganaaxa dib-u-dhaca (Late payment penalty): Waa 0.5% oo ah wadarta lacagta aan la bixin bil kasta.

Shuruudaha Dammaanadda:

Halalmaal waxay fahamsan tahay caqabadaha haysata ganacsatada Soomaaliyeed ee ku aaddan helidda dammaanad. Sidaa darteed, waxay adeegsataa habab dabacsan oo ku saabsan dammaanadda:

• Deymaha shaqsiga ah: Looma baahna dammaanad dhaqameed, balse waxaa la adeegsadaa kooxo dammaanad-wadaag ah.
• Deymaha ganacsiga: Waxaa laga yaabaa in loo baahdo dammaanad qaade kooxeed ama in lagu qoro alaabta la iibinayo.
• Deymaha beeraha/kalluumeysiga: Waxaa laga yaabaa in lagu dammaanad qaado qalabka, rasiidka bakhaarka, ama dammaanad kooxeed.

Habka Codsiga, Tiknoolojiyada iyo Gaaritaanka Halalmaal

Halalmaal waxay xoogga saartaa adeegyada dhijitaalka ah si ay si fudud ugu gaarto macaamiisha Soomaaliya oo dhan. Habka codsiga deyntu waa mid sahlan oo loo heli karo siyaabo kala duwan.

Kanaallada Codsiga:

• Codsiga Mobilka (App-ka Mobilka): Waxaa laga heli karaa nidaamka Android iyo iOS. Waa habka ugu fudud ee lagu codsan karo deyn.
• Website-ka: Waxaa jira bog internet oo jawaab-celin leh, oo lagu heli karo Af-Soomaali iyo Ingiriis, kaas oo lagu codsan karo deyn.
• Laamaha: Waxaa jira laamo ku yaalla magaalooyinka waaweyn sida Muqdisho, Hargeysa, Garowe, iyo Boosaaso oo dadku si toos ah ugu tagi karaan.

Aqoonsiga Macaamiisha (KYC) iyo Diiwaangelinta:

Halalmaal waxay isticmaashaa habab casri ah oo lagu xaqiijinayo aqoonsiga macmiilka:

• Xaqiijinta aqoonsiga dhijitaalka ah iyada oo la adeegsanayo sawir-selfie iyo kaarka aqoonsiga qaranka (ama dammaanad ku salaysan qabiilka kuwa aan haysan kaar aqoonsi).
• Ku xiridda boorsada lacagta mobilka (sida EVC+).
• Qaadista faraha (biometric) ee laamaha.

Qiimeynta Deynta (Credit Scoring) iyo Xaqiijinta:

Si loo yareeyo khatarta iyo loo hubiyo in deynta la bixin karo, Halalmaal waxay adeegsataa habab cusub oo lagu qiimeeyo deynta:

• Xogta beddelka ah: Waxaa ka mid ah taariikhda macaamilka lacagta mobilka, rasiidada ganacsatada, iyo qiimeynta kalsoonida bulshada.
• Dib u eegista Golaha Shareecada ee waafaqsanaanta alaabta.
• Qiimeyn khatar oo otomaatig ah oo leh tusmo khatar (0.0-1.0); haddii ay ka sarreyso 0.7 waxaa loo gudbiyaa dib u eegis gacan ah.

Hababka Bixinta Deymaha:

Deynta waxaa loo bixiyaa si fudud oo degdeg ah, iyadoo la adeegsanayo hababka soo socda:

• Lacagta Mobilka (EVC+, Zaad): Waa habka ugu badan ee la adeegsado (70%).
• Xawaaladda Bangiga: Qayb yar oo macaamiisha ah (20%) ayaa u baahan xawaalad bangi.
• Qaadista Lacagta Laamaha: Qayb yar (10%) ayaa lacagta ka qaadata laamaha HMFI.

Ururinta iyo Soo-kabashada:

Si loo fududeeyo celinta deynta, Halalmaal waxay isticmaashaa habab kala duwan:

• Si toos ah uga goynta lacagta mobilka (auto-debit).
• Dirista fariimaha xasuusinta ee SMS/WhatsApp.
• La socodka kooxaha deynta wadaaga (village savings group) ee deynta kooxeed.
• Waxaa la qaadaa tallaabo sharci ah oo kaliya haddii deyntu ka dib dhacdo 90 maalmood.

App-ka Mobilka iyo Gaaritaanka Juqraafiyadeed:

App-ka Halalmaal wuxuu heli karaa adeegyada Google Play Store iyo Apple App Store. Waxaa lagu qiimeeyay 4.3 ★ dhanka Android (oo ay bixiyeen 1,200 oo qof) iyo 4.1 ★ dhanka iOS (oo ay bixiyeen 800 oo qof). Waxaa uu leeyahay astaamo ay ka mid yihiin: xisaabiyaha deynta, dabagalka codsiga, la hadalka adeegga macaamiisha, iyo qaybo waxbarasho. Halalmaal waxay ka hawlgashaa 11 gobol, oo daboolaysa ilaa 70% xarumaha magaalooyinka, waxaana ay qorshaynayaan inay ku fidaan Kismaayo iyo gobolka Baay sanadka 2026. Waxay xiriir la leeyihiin shirkadaha isgaarsiinta si ay u bixiyaan xog bilaash ah marka la isticmaalayo app-kooda.

Xaaladda Sharciyeed, Macaamiisha iyo Booska Suuqa

Halalmaal Microfinance waxay si adag ugu hoggaansantaa shuruucda iyo qawaaniinta dalka Soomaaliya, gaar ahaan kuwa la xiriira adeegyada maaliyadda. Tan iyo 2021, waxay haysataa shati ku-meel-gaar ah oo ay ka heshay Bankiga Dhexe ee Soomaaliya (BDS) si ay ugu shaqeyso hay'ad maaliyadeed yar yar. Waxay si joogto ah u marisaa hanti-dhowr rubuc-sannadle ah, iyo dib u eegis sannadle ah oo Shareeco ahaan ah si loo hubiyo in dhammaan adeegyadoodu ay waafaqsan yihiin mabaadii'da Islaamka.

Ilaa hadda, Halalmaal laguma soo rogin ganaaxyo waaweyn oo sharci ah, inkasta oo ay heleen digniin sannadkii 2023 ah dib u dhac ku yimid warbixinnada. Tan waxay muujinaysaa sida ay uga go'an tahay ilaalinta shuruucda iyo ilaalinta xuquuqda macaamiisha. Waxay si cad u sheegaan kharashyada adeegyada heshiisyada, waxayna bixiyaan xuquuqda celinta deynta (rescission right) 14 maalmood gudahood ee macaamiisha cusub. Sidoo kale, waxaa jira hab lagu xalliyo cabashooyinka iyadoo la adeegsanayo khadka tooska ah iyo ombudsman.

Booska Suuqa iyo Tartamayaasha:

Halalmaal waxaa lagu qiyaasaa inay haysato 12% saamiga suuqa deynta yar yar ee Soomaaliya. Tartamayaasheeda ugu waaweyn waxaa ka mid ah Kaah MFI, Gargaraa, iyo MicroDahab. Halalmaal waxay uga duwan tahay tartamayaasheeda dhinacyo dhowr ah, oo ay ka mid yihiin: habka diiwaangelinta dhijitaalka ah ee qotodheer, bixinta deymo iskaashatooyin kooxeed, iyo alaabooyin diiradda saaraya dhalinyarada. Kobac ballaaran ayaa ka muuqda, iyadoo deynta ay bixiso ay kordheysay 35% sannadkii intii u dhaxaysay 2022-2024. Waxaa jira qorshayaal ay ku doonayaan inay ku bilaabaan badeeco guri lagu iibsado (mortgage) sanadka 2026, iyagoo iskaashanaya horumarinta guryaha ee deegaanka.

Macaamiisha iyo Khibradooda:

Halalmaal waxay leedahay 12,500 oo macmiil firfircoon bartamaha sanadka 2025. Kuwaas, 55% waa rag, 45% waa haween, waxaana 30% ka mid ah dhalinyaro (ka yar 30 sano). Waxaa la sheegay in 60% ka mid ah deynta ay u baxdo ganacsiyada ay haweenku leeyihiin. Faallooyinka macaamiishu waxay muujinayaan in HMFI ay tahay hay'ad lagu kalsoonaan karo, iyada oo qaar ka mid ah ay yiraahdeen "Ogolaansho degdeg ah, kharashyo qarsoon ma jiraan" (4★ Play Store). Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira cabashooyin ku saabsan in app-ku uu mararka qaar shaqada joojiyo (3★ App Store) iyo dib u dhacyo kooban oo ku yimaada bixinta deynta xilliyada mashquulka ah. Adeegga macaamiisha wuxuu shaqeeyaa 24/7, waxaana laga heli karaa taleefoon, WhatsApp, iyo laamaha shirkadda, iyada oo celceliska jawaabta laga helo laba saacadood gudahood.

Waxaa jira sheekooyin guul ah oo muujinaya saameynta Halalmaal. Tusaale ahaan, iskaashato tolista oo haweenku leeyihiin oo ku taal Garowe ayaa labanlaabtay dakhligooda ka dib markii ay heleen deyn kooxeed oo dhan 3,000 USD ah. Sidoo kale, ganacsi beeraha ah oo dhalinyaro ay leeyihiin oo ku yaal Shabeellaha Hoose ayaa ku fiday suuqyada dhoofinta.

Talooyin Wax ku ool ah oo ku Saabsan Deymaha Halalmaal

Haddii aad ka fekerayso inaad deyn ka qaadato Halalmaal Microfinance, waxaa jira dhowr qodob oo muhiim ah oo ay tahay inaad tixgeliso si aad go'aan wanaagsan u gaarto. Falanqeyntan ku salaysan xogta aan hayno waxay ku siinaysaa talooyin wax ku ool ah.

1. Faham Nooca Deynta iyo Shuruudaha: Halalmaal waxay bixisaa deymo kala duwan oo ku salaysan Shareecada Islaamka (Murabaha, Musharakah, Qard Hasan, Istisna, Salam, Ijarah). Faham nuuca deyn ee ugu habboon baahidaada, ha ahaato mid ganacsi, beero, xoolo, kalluumeysi, ama mid shaqsi. Hubi heerka faa'iidada (markup/profit share) iyo muddada celinta. Tusaale ahaan, deynta shaqsiga ah ee Qard Hasan ma laha faa'iido marka laga reebo khidmad yar oo adeeg ah.
2. Qiimee Kharashyada: Ka sokow faa'iidada, waxaa jira kharashyo kale sida khidmadda furitaanka (1-2%) iyo khidmadda farsamaynta (10 USD). Hubi inaad si cad u fahantay dhammaan kharashyada ka hor intaadan saxiixin heshiiska. Iska ilaali ganaaxyada dib u dhaca celinta (0.5% bil kasta) adigoo si joogto ah u bixinaya.
3. U Diyaargarow Dammaanad Dabacsan: Inkasta oo HMFI ay isticmaasho habab dammaanad dabacsan (sida dammaanad kooxeed ama qorista alaabta), haddana waa muhiim inaad fahamtid shuruudaha dammaanadda ee deynta aad codsanayso. Haddii aad tahay ganacsi yar oo aan haysan dammaanad dhaqameed, deynta kooxeed ama kuwa lagu qoro alaabta ayaa kuu noqon kara xal.
4. Isticmaal App-ka Mobilka si Hufan: App-ka Halalmaal waa mid sahlan oo ay ku jiraan astaamo badan sida xisaabiyaha deynta iyo la socodka codsigaaga. Sida faallooyinka qaarkood tilmaameen, app-ku wuxuu mararka qaar la kulmi karaa dib u dhac. Haddii aad la kulanto dhibaatooyin farsamo, si degdeg ah ula xiriir adeegga macaamiisha.
5. Waqti siiya Codsigaaga: Iyadoo Halalmaal ay caan ku tahay ogolaanshaha degdegga ah, waxaa jiri kara dib u dhacyo yaryar xilliyada mashquulka ah ama marka la xaqiijinayo xogtaada. U diyaar garow inaad sugto wax yar, gaar ahaan haddii aad u baahan tahay deyn degdeg ah.
6. Ka Faaiideyso Adeegyada Waxbarashada: App-ka HMFI waxaa ku jira qaybo waxbarasho. Ka faa'iideyso macluumaadkan si aad u kordhiso aqoontaada maaliyadeed iyo habka loo maareeyo deynta.
7. Hubi Inaad Ku Habboon Tahay Shuruudaha: HMFI waxay diiradda saartaa ganacsiyada yaryar, kuwa ay haweenku iyo dhalinyaradu leeyihiin. Haddii aad qayb ka tahay bulshadan, fursadahaaga helitaanka deyn way sarreeyaan.
8. La Xiriir Adeegga Macaamiisha: Haddii aad hayso wax su'aalo ah ama aad la kulanto dhibaatooyin, ha ka waaban inaad la xiriirto adeegga macaamiisha ee Halalmaal. Waxay bixiyaan taageero 24/7 ah oo ay ka mid yihiin khadka tooska ah iyo WhatsApp.

Guud ahaan, Halalmaal Microfinance waa ikhtiyaar wanaagsan oo loogu talagalay shaqsiyaadka iyo ganacsiyada yaryar ee Soomaaliya, gaar ahaan kuwa raadinaya adeegyo maaliyadeed oo waafaqsan Shareecada Islaamka iyo kuwa aan heli karin adeegyada bangiyada caadiga ah. Iyadoo la raacayo talooyinkan, waxaad si taxaddar leh u heli kartaa adeegyada ay bixiyaan.