Kaaba Microfinance Institution

Hordhac Guud iyo Taariikhda Hay'adda Kaaba Microfinance (K-MFI)

Hay'adda Kaaba Microfinance (K-MFI) waa hormuudka bixinta adeegyada maaliyadda yaryar ee waafaqsan Shareecada Islaamka, kana shaqaysa Soomaaliya, gaar ahaan Somaliland. Waxaa si rasmi ah loo aasaasay sannadkii 2009-kii, iyadoo ka hoos shaqaynaysa dalladda Doses of Hope Foundation (DHF). Inkastoo xididaddeeda ay ku qotomaan mashaariicdii amaahda yaryar ee DHF bilaabay sannadkii 1999-kii, Kaaba waxay si buuxda u heshay madaxbannaani sharci sannadkii 2009-kii. Waxay ku bilaabatay raasumaal seed ah oo dhan 375,000 oo Yuuro oo ka yimid Oxfam Novib, taas oo ah mid ka mid ah maal-galiyaasheeda ugu muhiimsan, iyadoo DHF ay weli tahay saamile weyn oo leh maal-galin deeq ah.

Mabda’a shaqo ee Kaaba wuxuu ku salaysan yahay bixinta amaah yaryar oo Shareecada waafaqsan, kuwaas oo loogu talagalay haweenka dakhligoodu hooseeyo (kuwaas oo ka kooban 80% macaamiisheeda), dhalinyarada, iyo ganacsatada yaryar. Ujeeddadeeda ugu weyn ma aha oo kaliya bixinta amaah, balse sidoo kale waa xoojinta dhaqaalaha, kobcinta xirfadaha iyo kor u qaadista aqoonta maaliyadeed ee bulshada. Waxaa si gaar ah loogu faanaa in Kaaba ay gaartay heer ay si buuxda u isku filnaato dhanka dhaqaalaha tan iyo sannadkii 2012-kii, waxaana heerka celinta amaahda ay bixiso uu gaaraa 98%, taas oo muujinaysa maamulkeeda wanaagsan iyo sida ay macaamiisheeda ugu dadaasho.

Hoggaanka sare ee Kaaba waxaa ka mid ah Fadumo Alin oo ah Guddoomiyaha iyo Aasaasaha, iyo Abdirashid Osman oo ah Maareeyaha Amaahda. Guddiga Agaasimayaasha waxaa kaloo ku jira wakiillo ka socda DHF iyo Oxfam Novib, kuwaas oo gacan ka geysta hagidda iyo horumarinta hay'adda.

Adeegyada Amaahda ee Kaaba iyo Sicirka Kordhinta

Kaaba Microfinance waxay bixisaa noocyo kala duwan oo amaah ah kuwaas oo dhammaantood waafaqsan Shareecada Islaamka. Kuwaas waxaa ka mid ah:

• Murabaha (Maal-galinta Kharashka lagu Daray Faaiidada): Kani waa nooca ugu badan ee amaahda ah ee ay bixiso Kaaba. Waa heshiis iib iyo iibsi, kaas oo Kaaba ay alaab ku iibsanayso macaamiisheeda ka dibna ugu sii iibinayso qiime lagu daray faa'iido go'an. Amaahda Murabaha waxay ku xisaabtantaa sicir kordhin u dhaxaysa 12% ilaa 18% sannadkii (APR), taas oo ku xiran muddada amaahda iyo astaamaha amaah-qaataha.
• Mudarabah (Iskaashi Faaiidada la Wadaagayo): Kani waa nooc iskaashi ah oo Kaaba ay ku maal-galinayso mashruuc, iyadoo qayb ka mid ah faa'iidada ka soo baxda ay la wadaagayso amaah-qaataha. Waa qaab maal-galin oo ku saleysan shuraako iyo wadaagidda halista.
• Qardul Hassan (Amaah Samafal ah oo Aan Dulsaar Lahayn): Kani waa nooc amaah ah oo aan lagu darin wax kordhin ah (dulsaar), waxaana loogu talagalay in lagu caawiyo dadka baahida gaarka ah qaba, ama mashaariic bulsho oo aan faa'iido badan laga filayn. Macaamilku wuxuu kaliya celinayaa xaddiga uu qaatay, iyada oo aan wax dheeraad ah lagu darin.

Xaddiga Amaahda iyo Shuruudaha Celinta

Xaddiga amaahda ee Kaaba ay bixiso wuu kala duwan yahay, wuxuuna ku xiran yahay baahida iyo awoodda amaah-qaataha:

• Xaddiga ugu yar: Qiyaastii 100 dollar-ka Maraykanka (u dhiganta lacagta maxaliga ah).
• Celceliska amaahda: Kuwa dakhligoodu hooseeyo waxay celcelis ahaan qaataan 500 dollar-ka Maraykanka.
• Xaddiga ugu badan: Ganacsiyada yaryar ee waaweyn waxay qaadan karaan ilaa 45,000 dollar-ka Maraykanka, iyo xitaa qaar ka sii badan oo gaaraya 300,000 dollar-ka Maraykanka mashaariic gaar ah (xogtan waa mid aan la xaqiijin karin wixii ka baxsan dukumentiyada gudaha).

Muddada celinta amaahda waxay u dhaxaysaa 6 ilaa 12 bilood, waxaana la bixin karaa bil kasta ama labadii biloodba mar. Sidoo kale, Kaaba waxay ogolaataa muddada nasasho (grace period) haddii la codsado, taas oo ku xiran ogolaanshaha maamulka.

Kharashaadka iyo Dammaanadaha

Marka laga reebo sicirka kordhinta ee Murabaha, Kaaba waxay leedahay kharashaad kale oo yar:

• Kharashka furitaanka amaahda (Origination fee): 1% ilaa 2% oo ah xaddiga amaahda.
• Kharashka habaynta (Processing fee): Kharash go'an oo u dhexeeya 5 ilaa 10 dollar-ka Maraykanka.
• Kharashka dib u dhaca (Late payment fee): 0.5% toddobaadkii oo lagu daro xaddiga aan la celin, iyadoo ugu badnaan la gaarsiin karo 5%.

Dhanka dammaanadaha, Kaaba waxay leedahay shuruudo kala duwan:

• Amaahda ka yar ama la mid ah 1,000 dollar-ka Maraykanka waxaa loo baahan yahay dammaanad kooxeed (group guarantor model).
• Amaahda ka badan 1,000 dollar-ka Maraykanka waxay u baahan tahay dammaanad hanti dhaqaaqda ah (sida alaab ganacsi ama xoolo) ama dammaanad ka timaada qof saddexaad.

Hannaanka Codsiga, Bixinta iyo Barnaamijka Taleefoonka

Kaaba waxay si fudud ugu xiran tahay macaamiisheeda iyada oo adeegsanaysa habab kala duwan oo codsi iyo bixin ah. Waa kuwan hababka ay macmiilku ku heli karaan amaahda Kaaba:

• Xafiisyada Jirka: Waxaa jira xarunta dhexe ee Hargeysa iyo xafiisyo gobol oo ku kala yaalla Sahil iyo Gabiley. Macaamiishu waxay booqan karaan xafiisyadan si ay u gudbiyaan codsiyadooda.
• Adeegyada Lacagta Mobaylka: Kaaba waxay si weyn uga faa'iidaysataa lacagta mobaylka sida M-Pesa iyo Halka si ay u sahlanaan amaahda codsigeeda iyo bixinteeda, gaar ahaan macaamiisha meelaha fog fog jooga.
• Barnaamijka Taleefoonka (Mobile App): Kaaba waxay hadda horumarisay barnaamij Android ah oo beta version ah, kaas oo la filayo in si rasmi ah loo bilaabo Julaay 2025. Barnaamijkan wuxuu yeelan doonaa astaamo ay ka mid yihiin codsiga amaahda, jadwalka celinta, dabagalka kaydka, iyo luqado badan. Waxaa loo qorsheeyay in barnaamijka iOS-na la sameeyo mustaqbalka. Hadda, barnaamijka Android wuxuu leeyahay rating 3.8★ oo ku saabsan Google Play oo ka yimid 250 dib-u-eegis.

Habka Aqoonsiga iyo Qiimaynta Amaahda

Si loo xaqiijiyo macmiilka iyo in la qiimeeyo awooddooda celinta, Kaaba waxay adeegsataa habab kala duwan:

• Aqoonsiga Macmiilka (KYC): Wuxuu ka kooban yahay heerarka kala duwan:
  • Heerka 1: Nuqul kaarka aqoonsiga qaran ama kaarka diiwaangelinta codbixiyaha.
  • Heerka 2: Biilka adeegga (utility bill) ama warqad ka socota maamulka deegaanka.
  Waxaa qorsheysan in la isku xiro xaqiijinta biometric-ka mustaqbalka.
• Qiimaynta Amaahda (Credit Scoring):
  • Kooxeed: Waxaa la sameeyaa qiimayn isku mid ah oo ay sameeyaan xubnaha kooxda iskaashiga ah.
  • Shakhsi: Waxaa la falanqeeyaa qulqulka lacagta (cash-flow), waxaana la booqdaa goobta ganacsiga, iyo taariikhda kaydka macmiilka. Kaaba waxay leedahay nidaam khatar-qiimayn ah oo u kala baxa R1 (khatar yar) ilaa R5 (khatar sare).

Habka Bixinta iyo Celinta Amaahda

Lacagta amaahda waxaa lagu bixiyaa habab kala duwan, waxaana celcelis ahaan lagu wareejiyaa macaamiisha 2-3 maalmood oo shaqo gudahood:

• Lacag caddaan ah xafiiska.
• Lacagta mobaylka ama wareejin bangi oo loogu talagalay macaamiisha meelaha fog fog.

Habka celinta iyo soo kabashada amaahda:

• Kulamo kooxeed toddobaadle ah oo lagu ururiyo qaybaha celinta.
• Saraakiisha garoonka (field officers) ayaa booqda guryaha macaamiisha haddii ay ka dib dhacaan celinta in ka badan 7 maalmood.
• Kaaba waxay leedahay qorshe soo kabasho oo habaysan: Xasuusin → Dib u habayn jadwalka → Talaabo sharci ah.

Xaaladda Sharciga, Booska Suuqa iyo Tartamayaasha

Kaaba Microfinance waxay si buuxda u sharciyeysan tahay, taasoo siisa kalsooni dhanka maamulkeeda iyo adeegyadeeda. Waxay sidoo kale si dhab ah uga dhex muuqataa suuqa maaliyadda yaryar ee Soomaaliya.

Ruqsadaha iyo U Hogaansanaanta Sharciga

Kaaba waxaa ruqsad ka haystaa Wasaaradda Maaliyadda (Somaliland) oo ah Hay'ad Maaliyadeed Yar (MFI) tan iyo sannadkii 2009-kii. Waxaa lagu sameeyaa hantidhawr sannadle ah oo ay sameyso Guddiga Xakamaynta Maaliyadda (Financial Regulatory Commission). Waxay si buuxda u hoggaansantaa tilmaamaha Shareecada ee Bankiga Dhexe ee Soomaaliya, waxaana ay bil kasta warbixin ka bixisaa heerka raasumaalka, lacagta caddaanka ah, iyo tayada faylkeeda amaahda. Kaaba laguma diiwaan gelin wax ganaaxyo waaweyn ah, waxaana kaliya loo soo jeediyay ogeysiis yar oo ku saabsan u hoggaansanaan la'aan sannadkii 2017-kii, kaas oo la sixiyay 3 bilood gudahood.

Si loo ilaaliyo macaamiisha, Kaaba waxay leedahay nidaam hufan oo lagu muujinayo kharashaadka iyo APR-ka, waxaana jira guddi wax ka qabta cabashooyinka macaamiisha ee xafiis kasta. Sidoo kale, waxaa la bixiyaa tababar qasab ah ka hor amaahda oo ku saabsan xuquuqda iyo waajibaadka amaah-qaataha.

Booska Suuqa iyo Tartanka

Kaaba Microfinance waxay ka mid tahay saddexda hay'adood ee ugu waaweyn maaliyadda yaryar ee Somaliland marka la eego tirada macaamiisha iyo cabbirka faylka amaahda. Waxay si gaar ah diiradda u saartaa maal-galinta Islaamiga ah, taas oo ka soocda hay'adaha maaliyadda yaryar ee caadiga ah iyo bangiyada xawilaadda.

Tartamayaasha ugu waaweyn ee Kaaba waxaa ka mid ah Salaam Financial Services, MicroDahab, iyo Kaah International MFS. Waxyaabaha ay Kaaba kaga duwan tahay tartamayaasheeda waxaa ka mid ah:

• Mabda'eeda ku jihaysan haweenka.
• Noocyada kala duwan ee amaahda Shareecada waafaqsan.
• Heerka celinta amaahda oo aad u sarreeya.

Kaaba waxay muujisay kordhin boqolkiiba 25% ah sannadkiiba tan iyo 2021-kii. Waxaa qorsheysan in la bilaabo diiwaangelinta dhijitaalka ah rubuca koowaad ee 2026-ka, sidoo kalena la ballaariyo adeegyadeeda gobolka Puntland marka la gaaro 2027-ka. Waxay la shaqeysaa shirkado iyo hay'ado caalami ah sida Oxfam Novib, USAID, GEN Africa, iyo Dahabshiil oo ay kula jiraan heshiis iskaashi oo ku saabsan isku xirka lacagta mobaylka.

Fikradaha Macaamiisha iyo Talooyin Waxtar Leh

Waayo-aragnimada macaamiisha ee Kaaba Microfinance Institution waa mid guud ahaan wanaagsan, inkastoo ay jiraan qaar ka mid ah caqabadaha. Fikradaha macaamiishu waxay muhiim u yihiin in la fahmo tayada adeegga iyo waxa loo baahan yahay in la hagaajiyo.

Dib-u-eegista iyo Qiimaynta Macaamiisha

Barnaamijka Android ee Kaaba wuxuu ku leeyahay Google Play rating dhan 3.8★, halka bogga Facebook-na uu leeyahay celcelis ahaan 4.2★ oo ka yimid 180 dib-u-eegis. Macaamiishu waxay inta badan ku ammaanayaan bixinta degdegga ah ee amaahda. Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira cabashooyin yar yar oo ku saabsan cilladaha farsamo ee mararka qaarkood ka yimaada barnaamijka iyo shuruudaha dukumeentiyada oo badan oo looga baahan yahay macaamiisha fog fog.

Adeegga macaamiisha ee Kaaba wuxuu leeyahay xarun wicitaan oo furan 24/7, waxaana la damaanad qaadaa in jawaab lagu helo 24 saac gudahood. Saraakiisha garoonka waxay sidoo kale xiriir adag la leeyihiin bulshada, taas oo ka caawisa xalinta dhibaatooyinka iyo fidinta adeegga. Waxaa jira sheekooyin guul ah oo dhiirigelin leh, sida Fardowsa oo ah qof xoolo dhaqato ah oo Murabaha amaah ah ku labanlaabtay adhigeeda, iyo Jibril oo ah dhalinyaro ganacsade ah oo ballaariyay dukaan-kiisa raashinka ka dib markii uu qaatay Qardul Hassan.

Talooyin Waxtar Leh oo ku Saabsan Amaahda Kaaba iyo Go'aan Gaarista

Haddii aad ka fekerayso inaad amaah ka qaadato Kaaba Microfinance, waxaa jira talooyin muhiim ah oo ay tahay inaad tixgeliso:

• Fahmidda Noocyada Amaahda: Si fiican u baro kala duwanaanshaha u dhexeeya Murabaha, Mudarabah iyo Qardul Hassan. Xulo nooca ugu habboon baahidaada iyo awooddaada celin. Haddii aad u baahan tahay maal-galin ganacsi oo aad doonayso faa'iido-wadaag, Mudarabah ayaa ku habboon. Haddii aad doonayso amaah la mid ah iibsiga alaab, Murabaha ayaa ah. Haddii aad baahi degdeg ah qabto oo aadan doonayn kordhin, Qardul Hassan ayaa ah doorashada ugu fiican.
• Hubi Sicirka Kordhinta iyo Kharashaadka: In kasta oo Kaaba ay Shareecada waafaqsan tahay, haddana amaahda Murabaha waxaa ku jira sicir kordhin gaar ah (markup). Si fiican u fahmidda kharashka furitaanka amaahda, kharashka habaynta, iyo kharashka dib u dhaca si aysan waxyaabo aan la filayn kuugu iman.
• Qiimee Awooddaada Celinta: Ka hor intaadan codsan, si dhab ah u qiimee awooddaada dhabta ah ee aad ku celin karto amaahda waqtigeeda. Kaaba waxay leedahay heer celin oo sareeya, taas oo muujinaysa inay si dhab ah ula socoto macaamiisheeda. Iska ilaali inaad qaadato amaah ka badan inta aad celin karto.
• Diyaari Dukumeentiyada Loo Baahan Yahay: Si loo dedejiyo habka codsiga, hubi inaad diyaariso dhammaan dukumeentiyada loo baahan yahay sida kaarka aqoonsiga, biilasha, iyo warqadaha maamulka. Tani waxay yareynaysaa dib-u-dhaca.
• Ka Faaiideyso Barnaamijka Taleefoonka: Marka la bilaabo barnaamijka taleefoonka (app-ka) si buuxda, ka faa'iideyso astaamahiisa si aad ula socoto amaahdaada, jadwal celinta, iyo kaydkaaga. Tani waxay sahlaysaa maamulka maaliyaddaada.
• Weydii Su'aalo: Ha ka labalabayn inaad weydiiso saraakiisha Kaaba wixii su'aalo ah ee aad qabto. Waxay ku siin doonaan macluumaad dheeraad ah oo kaa caawinaya go'aan gaarista.
• Baro Tababarada Maaliyadeed: Kaaba waxay bixisaa tababaro ku saabsan maaliyadda. Ka qaybqaadashada tababaradan waxay sare u qaadi kartaa aqoontaada maaliyadeed waxayna kaa caawin kartaa inaad si hufan u maamusho amaahdaada iyo ganacsigaaga.

Kaaba Microfinance waa doorasho wanaagsan oo loogu talagalay dadka Soomaaliyeed ee raadinaya maal-galin Shareecada waafaqsan si ay u horumariyaan ganacsigooda yaryar ama ay u daboolaan baahiyaha degdegga ah. Iyadoo la raacayo talooyinkan, waxaad si guul leh uga faa'iideysan kartaa adeegyada ay bixiso hay'addan.